تحلیل نسبت مردم با انقلاب اسلامی - نوشته محمد علیزاده قمصری

تحلیل نسبت مردم با انقلاب اسلامی ایران

 

انقلاب اسلامی ایران که در 22 بهمن سال 1357 به پیروزی رسید،دارای ریشه ها و بنیانهایی بود که برای درک عمق این انقلاب باید به آنها توجه نمود.در این مقاله نسبت مردم با این انقلاب یا در واقع مردمی بودن آن را از سه جنبه تحولات تاریخی،ساختارگرایی و کارکردگرایی مورد بررسی قرار خواهیم داد.

1.تحولات تاریخی:

میتوان اولین جرقه و نقطه عطفی در تاریخ مبارزات ملت ایران به رهبری حضرت امام خمینی (ره) بود.در سحرگاه 15 خرداد 1342، عوامل رژیم شاه به خانه حضرت امام در قم یورش بردند و امام خمینی (ره) که روز پیش از آن در روز عاشورای حسینی در مدرسه فیضیه قم،در انتقاد به لایحه انجمن‌های ایالتی وولایتی  آن را نیز خلاف قوانین اسلام سخنرانی کرده بودند، ‌دستگیر و به زندانی در تهران منتقل شدند. هنوز چند ساعت از این حادثه نگذشته بود که مردم انقلابی شهر قم  به حمایت از رهبرشان به خیابانها آمدند. همین صحنه در تهران و چند شهر دیگر به وجود آمد. رژیم شاه برای سرکوب تظاهرات مردم به اسلحه روی آورد. در این روز حدود 15 هزار نفر مسلمان انقلابی به خاک و خون کشیده شدند.

هنگامی که مامورین شاه، امام را ازقم به تهران می آوردند، در بین راه یکی افسران بلندپایه شاه از امام پرسید: میخواهی چکارکنی؟چه هدفی را دنبال میکنی؟ امام بدون هیچ ترسی جلوی این افسربلندپایه فرمودند: بیرون کردن شاه،تشکیل حکومت جمهوری اسلامی و رسیدن پرچم به دست صاحب اصلیش. آن افسر پرسید: باکدام سرباز؟! امام فرمودند:فرزندان من درون قنداقه هستند!

در فاصله 15 ساله سال 1342 تا 1357،مردم انقلابی ایران با ریختن به خیابانها بر خلاف اعلام حکومت نظامی توسط رژیم شاه،پخش اعلامیه های امام بین مردم و مبارزاتی از این قبیل نشان دادند که انقلاب اسلامی ایران برخلاف برخی کشورها،نه بر پایه کودتای نظامی،بلکه کاملا مردمی بود.گرچه نظامیان در روزهای واپسین پیروزی انقلاب به صف مردم پیوستند که نمونه آن بیعت همافران نیروی هوایی ارتش با امام خمینی در روز 19 بهمن 1357 بود.

2.ساختارگرایی:

در حکومت اسلامى، برخى امور مربوط به ساختار حکومت، ثابت و پایدار، و بعضى دیگر شناور و انعطاف‏پذیر است؛ مثلاً حکومت اسلامى، حکومتى ولایى است و باید فرد معصوم و یا نزدیک ترین شخصیت از نظر علم، تقوا، کیاست و توانایى به معصومان (ع)، در رأس آن باشد.«محتوا» در نظام اسلامى نیز بر اساس احکام و تعالیم دین است و در مباحات و یا مسائلى که فرضاً دین ساکت بوده و حکم الزامى خاصى ندارد، حکومت اسلامى، مى‏تواند قوانینى متناسب با مصالح اجتماعى وضع کند.

روحانیون از همان ابتدای جرقه های انقلاب امام را همراهی می کردند و پس از انقلاب نیز نقش مهم و بارزی در تعلیم معارف اسلامی و شناساندن دین مبین اسلام به مردم ایفا کردند.اساسا برپایی امور دین اسلام در جامعه نیازمند برپایی حکومت اسلامی است و بدیهی بود که با وجود خفقان در رژ‍یم طاغوت،اجرای احکام و قوانین اسلامی که برای سعادت انسانها وضع شده بطور کامل ممکن نبود.

3.کارکردگرایی:

همانطور که پیش از این ذکر شد،نقش و کارکرد مردم در انقلاب و نظام جمهوری اسلامی ایران قابل انکار نیست.به فاصله چند ماه پس از پیروزی انقلاب،مردم ایران در رفراندوم برقراری حکومت جمهوری اسلامی شرکت کردند و با قاطعیت بیش از 98 درصد به آن رأی آری دادند.نظام جمهوری اسلامی ایران از همان ابتدا رویکرد مردم مداری و مردم سالاری را پیش گرفته تا دموکراسی در جامعه برقرار شود.بطوریکه در این نظام،رئیس جمهور و نمایندگان مجلس با رای مستقیم مردم انتخاب میشوند.همچنین مردم نمایندگانی را برای مجلس خبرگان رهبری بر می گزینند که نقش اساسی انتخاب و نظارات بر اعمال و اقدامات رهبر جمهوری اسلامی ایران را دارند.پس باز هم مردم بطور غیرمستقیم در انتخاب رهبر جامعه اسلامی نیز نقش دارند.پس در اینجا اهمیت مشارکت سیاسی مردم در تعیین سیاستهای نظام جمهوری اسلامی ایران مشخص میشود.مردم در این نظام برخلاف برخی کشورها از جمله آمریکا،سرمایه اجتماعی حکومت هستند.

طراحان کاهش سرمایه اجتماعی جمهوری اسلامی ایران از طریق افزایش تحریم ها و عملیات روانی، کاهش قدرت  حاکمیت را هدف گرفته اند. دشمنان در این زمینه،در پی کاهش حمایت های مردمی از سیاست های حاکمیت و ایجاد تعارض میان مسئولان نظام هستند.در چنین فضایی،مشارکت حداکثری به مفهوم وجود بستر لازم برای تأثیرگذاری مردم جامعه در روند تصمیم گیری است و این پیام را به ناظران خارجی می دهد که با وجود ادعاهای رسانه ای غرب، مردم بر این باورند که می توانند مطالبات خود را در ساختار سیاسی موجود دنبال کنند.

در انتها،ذکر این مطلب ضروری است که مشارکت سیاسی روندی دو سویه است، زیرا از یک طرف دولتمردان از  حمایت های مردمی برای پیشبرد تصمیمات خود بهره می برند و از سوی دیگر، جامعه بطور غیر مستقیم در اداره امور کشور مشارکت می کند.میزان و نوع مشارکت مردم در انتخابات، بر نوع، شدت و جهت سیاست های دفاعی قدرت های فرامنطقه ای در قبال جمهوری اسلامی ایران تأثیرگذار است. از طرفی، تحقق مشارکت حداکثری به قوام بخشی سیاست های اصولی نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران منجر می شود.